تحلیل شخصیت‎های رمان «سمفونی مردگان» بر مبنای دیدگاه فروید دربارۀ غرایز «نهاد»

author

  • فواد مولودی استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سازمان سمت)
Abstract:

    مقالۀ حاضر تحلیل و درون‎کاوی دو شخصیّت اصلی رمان سمفونی مردگان(آیدین و اورهان اورخانی) بر اساس نظریۀ فروید در باب غرایز «نهاد» است.  فروید غرایزِ «نهاد» را به دو دسته تقسیم می‎کرد: غریزۀ زندگی و غریزۀ مرگ. غریزۀ زندگی  بر اساس اصل لذّت عمل می‎کند و انرژی روانی‎ای که آشکار می‎کند «لیبیدو» است. لیبیدو می‎تواند جذب یا صرف یک شیء یا هدف شود؛ مفهومی که فروید آن را نیروگذاری روانی می‎نامید. ارضای غریزۀ زندگی می تواند به کسب لذّت و تعویق بیشتر غریزۀ مرگ منجرشود؛ امّا عدم ارضای آن و شکست در نیروگذاریِ لیبیدو "به ویژه در نخستین ابژۀ عشق (love object)، مادر" زخم‎هایی دایمی را بر جای می‎گذارد. در این فرایند بخشی از نیروی لیبیدویِ سرمایه‎گذاری شدۀ مستقر در «خود»، با ازدست‎دادن ابژۀ عشق، نافرجام و بی‎هدف باقی می‎ماند و تغییر ماهیّت می‎دهد. در این حالت لذّت به عدم لذت و نیروی زاینده به نیروی ویرانگری که در خدمت غریزۀ مرگ است تبدیل می‎شود. پس از طرح اجمالی مفاهیم و مقولات فرویدی دربارۀ غرایز «نهاد»، با مداقّه در فضای رمان و کشف ارتباط زیرساختی تمام بخش‎ها و عناصر آن، و نیز با تفسیر روانکاوانۀ نشانه‎های دلالتگر رمان به این نتیجه رسیده‎ایم که فضای غالب ِمرگ در رمان «سمفونی مردگان» نشأت گرفته از غلبۀ غریزۀ مرگ در روان اورهان است و اوست که مراحل رشد روانی خود را به سلامت طی نکرده‌ و در مرحلۀ پیشا‎ادیپی تثبیت شده‎است. در مقابل، آیدین تجسم سوژگی و فاعلیت و «خود» ساختارمند است. در این مقاله نشان داده‎ایم که برخلاف برخی از پژوهش‎های انجام گرفته دربارۀ این رمان، غلبۀ غریزۀ زندگی در آیدین سبب شده است که او مراحل رشد روانیش را به سلامت طی کند[i]. پی‎نوشت‎ها [i] . مقالۀ حاضر نقدی آسیب‎شناسانه بر مقالۀ « تحلیل روانکاوانۀ شخصیت‎های رمان سمفونی مردگان» از محبوبه اظهری و سهیلا صلاحی مقدم (ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان 91، صص1ـ17) است. در آن مقاله، پس از طرح مباحثی مفصّل دربارۀ تحلیل روانی دو شخصیت اصلی رمان، نتیجه گرفته‎اند که: «آیدین و اورهان دچار روان‎رنجوری‎های متعدّدند و در موارد بحرانی دچار روان‎گسیختگی می‎شوند. ریشۀ بیشتر بیماری‎ها و اختلالات آن‎ها در کودکی‎شان (تولّد تا هفت سالگی) است...هر دو برادر در محیط نامناسب عاطفی رشد کرده‎اند. آیدین نتوانسته عقدۀ ادیپ خود را در کودکی، به علت وجود پدر خودکامه و مادر تحت ستم، حل کند...آیدین، که در همۀ عمر تحت فشارهای پدر جبار بوده، کم کم دچار افسردگی و درماندگی می‎شود...اورهان نیز همانند برادر بزرگ‎تر خود دچار روان رنجوری‎های متعدّد است. او نیز نتوانسته رشد روانی جنسی خود را به سلامت پشت سر بگذارد...» (اظهری و صلاحی مقدم، 1391: 15). در مقالۀ حاضر، چنان که خواهیم دید، در خوانشی متفاوت از رمان و با توجّهی ساختاری به نظریۀ فروید نشان می‎دهیم که تقابل اورهان و آیدین، در واقع، تقابل غریزۀ مرگ و غریزۀ زندگی یا به تعبیر بهتر تقابل روان‎رنجوری و سلامت روان است؛ و هر آنچه که دربارۀ روان‎رنجوری آیدین در مقالۀ فوق آمده است به دلیل اشتباه در درک مفاهیم فرویدی و برداشت غیرساختارمند و تکه‎تکه از دستگاه فکری او، و نیز به دلیل کم‎توجّهی به شواهد متعدّد متنی در روساخت داستان و اشارات دلالتگر به زیرساخت آن (پیرنگ استعاری و حذفی متن) بوده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تحلیل سبک‌شناسی رمان «سمفونی مردگان»

سبک زمانی معنا پیدا می­کند که تکرار و تداوم عناصر صوری و محتوایی در پیکره متن نمایان شوند و مؤلفه­ های سبک ­ساز بسامد بالایی داشته باشند. ذهن نظام­مند معروفی در رمان سمفونی مردگان برداشتی نو از داستان کهن هابیل و قابل است که به سبکی سوررئالیستی، تحلیلی سمفونی ­وار از نقش اجتماعی، سیاسی و تاریخی روشنفکران ایرانی و رابطه زن و اجتماع و چگونگی سیر قهقرائی آنها را ارائه می­دهد. هدف این مقاله بررسی ...

full text

تحلیل روان‌کاوانة شخصیت‌های رمان سمفونی مردگان بر اساس آموزه‌های زیگموند فروید و شاگردانش

این مقاله جستاری تحقیقی دربارۀ‌‌ بررسی روان‌کاوی شخصیت‌های رمان سمفونی مردگان، اثر «عباس معروفی»، است. عباس معروفی نویسندۀ‌‌ داستان‌‌های روان‌شناختی نو است؛ قصه‌ای که‌‌ در ادبیات انگلیسی به ‌‌نام «قصۀ‌‌ جریان سیال ذهن» یا «تک‌گفتاری ‌‌درونی» خوانده می‌‌شود. عباس معروفی با گریز به خاطرات کودکی و گذشتۀ‌‌ شخصیت‌‌های داستانش، هم‌‌چون یک روان‌کاو، به بررسی مشکلات و تعارضات درونی آن‌‌ها می‌‌پردازد. ه...

full text

وجه تراژیک رمان سمفونی مردگان

تراژدی به‌عنوان یکی از دیرینه‌ترین ژانرهای ادبی، اکنون در آستانة سدۀ بیست و یکم، قرن اصالت تصاویر، از سوی برخی از منتقدان رد و انکار می‌گردد؛ اما در مقابل، عده‌ای نیز بر این باورند که گرچه جهان مدرن بسیاری از قابلیت‌های خلق و پرورش تراژدی اصیل و کلاسیک را از دست داده است، اکنون این نوع ادبی در لباسی تازه به حیات خویش ادامه می‌دهد. رمان سمفونی مردگان یکی از آثار برجستة داستانی فارسی از ابتدا تاک...

full text

تحلیل روان کاوانة شخصیت های رمان سمفونی مردگان بر اساس آموزه های زیگموند فروید و شاگردانش

این مقاله جستاری تحقیقی دربارۀ بررسی روان کاوی شخصیت های رمان سمفونی مردگان، اثر «عباس معروفی»، است. عباس معروفی نویسندۀ داستان های روان شناختی نو است؛ قصه ای که در ادبیات انگلیسی به نام «قصۀ جریان سیال ذهن» یا «تک گفتاری درونی» خوانده می شود. عباس معروفی با گریز به خاطرات کودکی و گذشتۀ شخصیت های داستانش، هم چون یک روان کاو، به بررسی مشکلات و تعارضات درونی آن ها می پردازد. هدف این مطالعه تحلیل ...

full text

کارکرد تشبیه در فضاسازی رمان سمفونی مردگان

تشبیه، یکی از آرایه‌های بیانی است که با ادّعای همانندی میان دو یا چند امر، علاوه بر تصویرگری در شکل خُرد، در بُعد کلان و در ضمن بررسی بافت کلّی یک اثر، می‌تواند میزان و محکی برای سنجش میزان خلاقیت نویسنده یا شاعر در طرح این همانندی‌ها باشد. نگاهی به ادبیات داستانی معاصر و بررسی نقش تشبیه در رمان فارسی، بر این امر صحّه می‌گذارد که در رمان، بر‌خلاف شعر، اثر‌گذاری تشبیه از واحد جمله فراتر می‌رود و ...

full text

عوامل مؤثر بر شتاب روایت در رمان سمفونی مردگان

در پژوهش پیش رو، با رویکردی تحلیلی-توصیفی، به بررسی عوامل مؤثر بر شتاب روایت در رمان سمفونی مردگان پرداخته شده است. شتاب روایت (شتاب پیش‌برد داستان) مفهومی بسیار سیال، نسبی و لغزان است و نمی‌توان آن‌گونه که در الگوی ژرار ژنت پیش‌نهاد شده است، آن را در چهارچوب فرمول و عدد محدود کرد؛ به دلیل نارسایی الگوی ژنت، در پژوهش پیش ‌رو، افزون بر سنجه‌های پیش‌نهادی این الگو، بر نقش فعّال خواننده در دریافت ر...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 8  issue 1

pages  223- 256

publication date 2018-08-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023